Louis Mountbatten, Iarll 1af Mountbatten o Fyrma

Louis Mountbatten, Iarll 1af Mountbatten o Fyrma
Iarll Mountbatten o Fyrma yn ei wisg lyngesol (1976).
Ganwyd	25 Mehefin 1900  Castell Windsor
Bu farw	27 Awst 1979  o ffrwydrad  Mullaghmore
Dinasyddiaeth	y Deyrnas Unedig
Alma mater	Coleg Crist Lockers Park School
Galwedigaeth	gwleidydd, person milwrol, diplomydd, swyddog yn y llynges
Swydd	Llywodraethwr Cyffredinol India, aelod o Gyfrin Gyngor y Deyrnas Unedig, aelod o Dŷ'r Arglwyddi, Chief of the Defence Staff, First Sea Lord, Lord Lieutenant of the Isle of Wight, Governor of the Isle of Wight
Tad	Tywysog Louis o Battenberg
Mam	Viktoria o Hessen-Darmstadt
Priod	Edwina Mountbatten, Iarlles Mountbatten o Fyrma
Plant	Lady Pamela Hicks, Patricia Knatchbull, 2il Iarlles Mountbatten o Fyrma
Llinach	teulu Mountbatten
Gwobr/au	Urdd Gwasanaeth Nodedig, Marchog Groes Fawr Urdd y Baddon, Marchog Croes Fawr Urdd Frenhinol Victoria, Prif Gadlywydd Lleng Teilyngdod, Uwch-Groes Urdd Isabel la Católica, Urdd seren Romania, Llengfilwr y Lleng Teilyndod, Uwch Groes y Lleng Anrhydedd, Order of the Nile, Order of the Star of Nepal, Knight of the Garter, Cydymaith Urdd y Baddon, Marchog Cadlywydd Urdd y Baddon, Urdd Teilyngdod, Member of the Royal Victorian Order, Marchog-Cadlywydd Urdd Brenhinol Fictoraidd, Knight Grand Commander of the Order of the Star of India, Knight Grand Commander of the Order of the Indian Empire, Cymrawd y Gymdeithas Frenhinol, Knight of the Order of Saint John, Medal Rhyfel Prydain, Medal Victoria, 1939–45 Star, Burma Star, Medal jiwbilî Arian Brenin Siôr, King George VI Coronation Medal, Queen Elizabeth II Coronation Medal, Urdd y Dannebrog, Urdd Brenhinol y Seraffim, Medal Gwasanaethau Difreintiedig, Asiatic-Pacific Campaign Medal, Croix de guerre, Urdd yr Eliffant Gwyn, Urdd Sior y Iaf, Marchog Fawr Groes yn Urdd Llew yr Iseldiroedd, Urdd Aviz, Urdd Solomon, Urdd y Coron, Order of the Cloud and Banner, Mentioned in Despatches, Cadlywydd Urdd Sant Ioan, Urdd y Gardas, War Cross, Africa Star

Uchelwr, morwr, a gwladweinydd Prydeinig oedd Albert Victor Nicholas Louis Francis Mountbatten, Iarll 1af Mountbatten o Fyrma (25 Mehefin 1900 – 27 Awst 1979) a oedd yn aelod o'r teulu brenhinol, aelod o Dŷ'r Arglwyddi (1946–79), rhaglyw a llywodraethwr cyffredinol olaf India (1947–48), Prif Arglwydd y Môr (1955–59), a Phennaeth y Staff Amddiffyn (1959–65).

Ganed ef yn Windsor, Lloegr, yn or-ŵyr i'r Frenhines Fictoria. Ymunodd â'r Llynges Frenhinol ym 1913 a gwasanaethodd ar wahanol longau a chyda sawl dyletswydd yn y Rhyfel Byd Cyntaf a'r cyfnod rhwng y rhyfeloedd, gan gynnwys yn gadweinydd i Edward, Tywysog Cymru ym 1921. Priododd ag Edwina Ashley ym 1922, a chawsant ddwy ferch. Dyrchafwyd Mountbatten yn gapten ym 1932.

Yn nghyfnod dechreuol yr Ail Ryfel Byd, Mountbatten oedd capten HMS Kelly, gyda rheolaeth dros 5ed lyngesan y llongau distryw, a chafodd ran mewn sawl ymgyrch bwysig ar y môr. Daeth gludydd awyrennau dan ei orchymyn ym 1941. Yn Ebrill 1942 fe'i penodwyd yn bennaeth dros gydymgyrchoedd ac yn is-lyngesydd dros dro, ac felly'n aelod de facto o benaethiaid y staff milwrol. Gwasanaethodd yn bencadlywydd y Cynghreiriaid yn Ne-ddwyrain Asia o 1943 i 1946, ac arweiniodd yr ymgyrch yn erbyn Ymerodraeth Japan i ail-gipio Byrma.

Wedi'r rhyfel, fe'i penodwyd yn Rhaglyw India, gyda mandad i oruchwylio'r trawsnewid o India Brydeinig i annibyniaeth. Aeth i India ym Mawrth 1947 i baratoi'r cynllun o rannu'r diriogaeth yn ddwy—India a Phacistan—proses a ddaeth i fod yn Awst 1947. Gwasanaethodd yn Llywodraethwr Cyffredinol India am flwyddyn arall, gyda'r gwaith o ddwyn perswâd ar y tywysogion yn yr is-gyfandir i ymuno ag un o'r ddwy wladwriaeth newydd. Gwnaed Mountbatten yn is-iarll ym 1946, ac yn iarll ym 1947.

Wedi iddo ddychwelyd i Loegr, gwasanaethodd Mountbatten yn Bedwerydd Arglwydd y Môr (1950–52), yn ben-lyngesydd Fflyd y Môr Canoldir (1952–54), ac yn Brif Arglwydd y Môr (1955–59). Yn ei gyfnod yn Bennaeth y Staff Amddiffyn a chadeirydd Pwyllgor Penaethiaid y Staff Milwrol ym 1959–65, cafodd ran flaenllaw wrth foderneiddio'r Lluoedd Arfog Prydeinig. Fe'i penodwyd hefyd i swyddi seremonïol, gan gynnwys Arglwydd Raglaw Ynys Wyth. Yn ystod ugain mlynedd olaf ei oes, efe oedd un o aelodau hŷn y teulu brenhinol, yn "hoff ewythr" y Frenhines Elisabeth II ac yn gynghorwr i Charles, Tywysog Cymru.

Fe'i llofruddiwyd yn 79 oed gan Fyddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon (yr IRA) ym 1979, wedi i fom yn ei gwch ffrwydro pan oedd ar ei wyliau yn Swydd Sligo, Iwerddon, gan ladd yr Arglwydd Mountbatten a thri pherson arall. Câi Mountbatten ei ystyried yn ffigur hynod o ddylanwadol yn hanes brenhinol, milwrol, ac ymerodrol y Deyrnas Unedig yng nghanol yr 20g. Wedi ei farwolaeth, difrodwyd ei enw o ganlyniad i gyhuddiadau o gamdrin bechgyn yn rhywiol, a defnyddio'i safle i gyflawni'r troseddau hynny.